زندگینامه قوسی تبریزی
علیجان تبریزی یا قوسی تبریزی متولد ۱۵۶۸ تبریز شاعر سده هفدهم میلادی و از شاعران مشهور ترکی زبان به شمار می‌رود.وی به دلیل خمیدگی پشت تخلص قوسی را انتخاب کرد دو نسخه از دیوان ترکی آذربایجانی قوسی تبریزی در موزه بریتانیا و موزه تفلیس گرجستان نگهداری می‌شود
قوسی تبریزی پس از طی تحصیلات مقدماتی در تبریز در جوانی
به اصفهان که در نتیجه‌ی سیاست شاه عباس به مرکز جدید صفویان بدل می‌شد، کوچ کرده است. در این دوران، تبریز به تدریج از رونق و اهمیت و مرکزیت خود می‌کاست و جای خود را به اصفهان می‌داد.
شاه عباس بسیاری از شاعران و دانشمندان آذری، فارس و غیره را به زور و جبر به اصفهان کوچاند. علیجان جوان نیز در چنین بحبوحه‌یی به آنجا رفت. او که کودکی در محیط شعر نشو و نما کرده بود، در اصفهان پیش آقا حسین خوانساری تلمذ می‌کند، با شاعران و دانشوران زمان آشنا می‌شود و با وحید شاعر بزرگ آذری آن دوران دوستی می‌کند. میرزا طاهر وحید، تاریخ‌نویس شاه عباس ثانی، بعدها وزیر شاه سلیمان شد. به زبان‌های آذری، فارسی، عربی و هندی، بیش از 90 هزار بیت شعر از خود به جای گذاشته است.6
دوستی با شاعران و هنرمندان زمان، در گسترش جهان‌بینی شاعر تاثیر به سزا می‌گذارد.
در سال‌های جوانی به وسیله‌ی پدرش اسماعیل قوسی، با هنر شعر آشنا شد و به مطالعه‌ی کلاسیک‌های آذری، به ویژه فضولی پرداخت دیوان باارزش اشعار قوسی تبریزی در سال ۱۹۲۵ در باکو منتشر شد. وی در قصیده، غزل و رباعی تاثیرات آشکاری از محمد فضولی و صائب تبریزی گرفته‌بود و ترجیع‌بندی در وصف میرزاطاهر وحیدی تبریزی نوشته‌بود که در گذر زمان بیان کرده‌است.
وی دیوانی قریب به 6000 هزار بیت فارسی و ترکی باقی مانده است
قوسی در بیشترین شعرهایش، بی‌قانونی و بی‌عدالتی‌های اجتماعی را تصویر کرده است و به سوی کسانی که به عرق جبین و کد یمین گذران می‌کنند، رغبت و تمایل نشان داده است.
قوسی تبریزی همانند صائب تبریزی شاعر آزادی‌خواهی بود و به خاطر نبود آزادی در بیت زیر از زمین و زمان شکایت می‌کرد
گر ناله چکمه‌سین دل بیمار نئیله‌سین
عاشق گؤزوم گر آغلاماسین زار نئیله‌سین
قوسی‌نین می حالینا بیر اهل دل دئمیش
گویماز منی فلک گؤز آچیم یار نئیله‌سین
در بیتی دیگر اشاره به تبریزی و آذربایجانی بودن خود می‌کند:
تبریز آچار کؤنلومو قوسی گر آچیلسا
هر چند کی فردوس صفاهانه یئتیشمز
وی در جای جای دیوان‌های ترکی و فارسی خود از صائب سخن می‌گوید و او را می‌ستاید. از جمله، در جایی گوید:
ز فیض فکر صائب یافت توفیق سخن قوسی،
که از اعجاز نطق او زبان لال بگشاید.
وی از دنباله‌روان سبک فضولی در شعر ترکی است. بسیاری از قصاید و غزل‌های او را نیز استقبال کرده است. مثلا در استقبال از قصیده‌ی «سؤز» از فضولی گوید:
گؤرمنم بیر هم‌نفس تا ائیله‌یم اظهار سؤز،
یوخسا کیم نِی تک منیم سینه‌مده هم چوخ وار سؤز.
برخی از غزل‌های فضولی را پاسخ گفته است. مانند غزل به مقطع:
بو همان رعنا غزلدیر کیم فضولی سؤیله‌میش،
پند چوخ وئردیم، ائشیتمز، عارسیزدیر، عارسیز.
نمونه‌های زیبایی از معادل‌سازی‌های سبک صائب در دیوان قوسی فروان است:
سینه‌ده کؤنلوم سارایین روشن ائیلر شمع داغ،
اؤز آیاغی آلتینا هر چند ایشیق وئرمز چراغ.
خطادیر اول کی دئییر بیر گیزیل ایله یاز اولماز،
کیم اولدو بیر نفس اول نوبهار کامیمجا.
صرفه‌سیزدیر گوهری اسراف ایله صرف ائیله‌مک،
تا ضرورت دوشمه‌یینجه سؤیله‌من اظهار سؤز.
دیوان قوسی را شاعره‌ی معاصر خانم حمیده رئیس‌زاده(سحر)، تصحیح کرده، در سال 1376 به طرز شایسته‌ای به چاپ رسانیده‌اند