جنایات پهلوی در سال‌های پس از فرقه دموکرات
بیست‌وشش مرداد روزی است که مجلس دوره پهلوی، لایحه عفو بی‌گناهان آذربایجان را تصویب کرد تا شاید بی‌گناهان کمتری مورد مجازات قرار گیرد ولی آن مصوبه نیز مانع سرکوب و کشتارها نشد و ما با استناد به گزارش‌های رسمی مندرج در کتاب «کوچ در پی کار و نان» به گوشه‌ای از آن جنایات اشاره میکنیم.
کشتار و تبعید فداییان آذربایجان تنها به آذر 1325 محدود نمانده و جنایت علیه آذربایجان تا چند سال دیگر به کار هرروزه‌ی نیروهای شاهنشاهی تبدیل‌شده بود. گزارش‌های شهربانی کل کشور نشان می‌دهد که تا هشت ماه بعد از شکست فرقه دموکرات، شهرهای آذربایجان هرروز شاهد اعدام و تبعید فداییان و شهروندان بی‌گناه بود و تنها در بیستم مرداد 1326 و در شهر سراب شانزده نفر اعدام‌شده است.
شهریور سال 26 روزنامه‌ها گزارش می‌دهند که برای تشدید مبارزه با بازماندگان دموکرات‌ها، دسته‌هایی مرکب از غارتگران و عناصر پست تشکیل‌شده و به دستور مأموران اعزامی از تهران بعضی از ملاها در مساجد و بازارها حکم جهاد صادر میکنند. روزنامه هرالد تریبون آمریکا دی‌ماه 1326 می‌نویسد که دولت ایران از ترس بروز اغتشاش جدیدی در آذربایجان، هزاران اشخاص مظنون را به جنوب ایران تبعید می‌نماید و همه‌روزه عده زیادی در تبریز بازداشت می‌شوند و از اول سپتامبر تاکنون 4000 نفر تبعیدشده‌اند و مقامات شهربانی تخمین می‌زنند که در شش هفته آینده نیز 4000 نفر دیگر نیز به نواحی جنوبی اعزام شوند.
هرالد تریبون در آن گزارش «منظره پاسبانان و سربازانی که اشخاص مظنون را می‌برند» را تصویر عادی یک سال گذشته تبریز ذکر می‌کند. آش به حدی شور شد که احمد قوام (نخست‌وزیر) در مهر 1326 به استاندار آذربایجان نوشت که مأموران ژاندارمری در دهات تعدیات زیادی میکنند و ممکن است عکس‌العمل آن از سال 24 هم شدیدتر شود.
کشتارها و تبعیدها چنان وحشیانه بود که انجمن آذربایجان (انجمنی طرفدار حکومت مرکزی و سلطنت) در آبان 1326 از «ظلم و جور و اجحافات و تعدی و بی‌حیایی مأموران حکومت در آذربایجان» نوشت، ولی روال کار فاتحان تغییر نکرد. سید حسن تقی زاده نیز اول تیر 1327 در مجلس شورای ملی از آن‌همه کشتار، تعقیب و تبعید گلایه کرد و چند روز بعد نامه‌ای به شاه نوشت که هم نطق مجلس و هم نامه او نشانگر وقوع جنایتی غیرقابل وصف در آذربایجان است.
پانزده تیر دولت (به ریاست عبدالحسین هژیر) لایحه عفو محکومان آذربایجان را تقدیم مجلس کرد و همین باعث شد تا برخی نمایندگان در خلال بحث بر سر آن لایحه، به گوشه‌هایی از جنایات نیروهای تهران در آذربایجان بپردازند. حسین مکی (منشی کمیسیون عرایض مجلس) در 29 تیر از چپاول اموال مردم توسط افسران حکومتی به بهانه همکاری آنها با حکومت دموکرات گفت. ناصرقلی اردلان (نماینده سنندج) در سوم مرداد گفت که مأموران دولت در این دو سال وارد خانه‌های آذربایجانی‌ها شده، اگر پول داشت پول گرفتند، قالی یا قالیچه داشت گرفتند، اسب و گوسفند داشت گرفتند و حتی اگر سگ شکاری هم داشت مضایقه نکردند و اگر چیزی نداشت آنها را به نقاط دوردست ایران تبعید کردند که الان در این گرما مشرف‌به موت هستند.
روز 26 مرداد قانون «عفو عمومی آذربایجان و زنجان» بعد از 20 ماه تاراج و کشتار به تصویب مجلس شورای ملی رسید، ولی این پایان کار نبود؛ زیرا قانون حکومت‌نظامی تصویب‌شده بعد از اشغال آذربایجان هنوز پابرجا بود تا طولانی‌ترین حکومت‌نظامی تاریخ ایران نیز نصیب آذربایجان شود. چهار شهریور سید ابوالحسن حائری زاده (مخبر کمیسیون کشور در مجلس) گفت که در سایه حکومت‌نظامی زن‌ها و بچه‌ها را بدون رسیدگی و تحقیق و فقط محض هوس فلان افسر تبعید کرده، اموال مردم را ضبط میکنند که خیلی از آن بیچاره‌ها از گرسنگی و گرما و بدبختی تلف می‌شوند. روز 21 شهریور غلامحسین رحیمیان (نماینده گرگان) اعلام کرد که مجریان دولتی همچنان قانون عفو عمومی را اجرا نمی‌کنند و هر عملی که میخواهند، انجام می‌دهند. سید حسن تقی زاده نیز افزود که مجریان قانون، اجرای عفو عمومی را به تأخیر می‌اندازند.
عدم اجرای قانون عفو عمومی همچنان باعث کشتارها و تبعید بود. برای مثال اواخر سال 1327 کمیسیون امنیت شهرستان خوی، 32 نفر را به نقاط دوردست تبعید کرد که در پرونده آنها عبارت «مدرکی از عملیات و فعالیت آنها در دست نیست» قیدشده بود. چنین برخوردهایی با همین شدت و شاید با شدت کمتری در سال‌های 1328 و 1329 نیز گزارش‌شده‌اند و استبداد حاکم بر آذربایجان تنها با آغاز نزاع مصدق و شاه کاهش یافت و نزاع داخلی آنها بیش از لایحه عفو عمومی برایمان مفید واقع شد.
موضوعات دیگری که شاید دوست داشته باشید
روایات شاهدان عینی از جنایات پهلوی در ۲۱ آذر
کتاب سوزانی پهلوی در آذربایجان به روایت شاهدان عینی
تعداد کشته های ۲۱ آذر توسط رژیم پهلوی از منابع معتبر
چند تصویر از حکم اعدام های ۲۱ آذر پهلوی
اتفاقات تاثیربرانگیز از قتل های پهلوی در ۲۱ آذر
زندگی نامه محمد بی ریا وزیر فرهنگ حکومت ملی آذربایجان
روایت باغچه بان ار تبعیض های دوران پهلوی
صفر قهرمانیان ۳۲ سال زندانی پهلوی
نقش رضاشاه در شکست ستارخان در انقلاب مشروطه
ننگین ترین قرارداد پهلوی و لیست جنایت ها و خیانت ها
خسارت عظیم ۱۶ بیلیونی رضاشاه به ایران
تحصیل به زبان مادری اقلیت ها در جمهوری آذربایجان
تاریخ ساده و کوتاه آذربایجان برای بچه ها
تهران را مثل تبریز خواهم کرد(امیر کبیر
.
