مفاخرآذربایجان

حیران خانم شاعر قرن ۱۸ میلادی و نیمه اول قرن ۱۹ میلادی در شهرهای تبریز و خوی بود. این شاعر آذربایجانی از طایفه بزرگ دنبلی‌های آذربایجان و تیره کنگرلو است. حیران خانم دختر کریمخان کنگرلوی دنبلی حاکم نخجوان از خاندان کنگرلوی دنبلی، شاعر نامدار قرن سیزدهم هجری قمری است. از زندگی و شرح حال وی اطلاع دقیقی در دست نیست و هرچه از او به نگارش در آمده، به دست نویسندگان و محققین متناقض می‌باشد. حیران ظاهراً تخلصی برای او بوده نه نام اصلی او.

زادگاه: محمّد على خان تربیت تولد وى را شهر تبریز درج کرده است نویسندگان کتاب «بزرگان و سخن سرایان آذربایجان غربى» این شاعره نامى را جزء شعراى ارومیّه و مؤلف کتاب «دانشمندان آذربایجان» و دکتر جواد هیئت در کتاب«آذربایجان ادبیات تاریخینه بیر باخیش» او را اهل تبریز معرّفى می‌نمایند در حالى که خود اعتراف دارد که از طایفه دنبلى است.
شهر خوى و خاندان دنبلی با هم رابطه ناگسستنی دارند چنان که عبدالرّزاق دنبلى متخلص به مفتون، بهاءالدّین دنبلى و عدّه‌اى از بزرگان دیگر را فقط به خاطر این که از خاندان دنبلى هستند جزء بزرگان خوی یاد کرده‌اند.
تحصیل: حیران خانم در نخجوان تحصیل را به صورت تخصصی شروع کرد و در علوم متداوله‌ عصر تحصیل کرد و به شعر پرداخت بیشتر اشعار او به زبان فارسی و ترکی می باشند.
ديوان حيران حدود 4500 بيت شعر دارد كه مركب است از قصايد، غزليات، مقطعات، ترجيعات و رباعيات كه در كتابخانه مركزي تبريز نيز موجود است.
وي به فارسي و تركي اشعاري دارد. با وجود آن كه در خانواده‌اي اشرافي رشد يافته و با دستگاه سلطنتي نيز آمد رشد داشته ولي در اشعار خود از فقرا و طبقات محروم اجتماع نيز ياد مي‌كند و تأسف و اندوه خود را بابت زندگي آنها ابراز مي‌نمايد.
حيران خانم عمری پر برکت داشتند و در طول حيات خود زمان سه پادشاه قاجار را درک کرده اند   حيران خانيم نامزذش را در خلال جنگ های خانمان برانداز ايران و روس از دست ميدهد و تا آخر عمر دردمندانه چشم به راه بازگشت او ميماند و تن به ازدواج مجدد نميدهد حيران خانم تسلط ويژه ای به زبانهای ترکی و فارسی داشته است ودر طول هشتاد سال عمر خود  مووفق به خلق آثار بديعی شده است که از نظر کيفيت در حد آثار نوابغ شعرا است